Eden film streaming 2160p

Nasza strona internetowa wykorzystuje cookies (pol. ciasteczka)

W celu sprawnego i szybkiego działania serwisu, zapewnienia wygody podczas jego przeglądania, dostosowywania funkcjonalności do indywidualnych potrzeb użytkowników, a także w celach statystycznych oraz reklamowych, używamy informacji zapisanych za pomocą cookies. Korzystanie z serwisu jest równoznaczne ze zgodą użytkownika na stosowanie plików cookies. Więcej informacji znajdziesz tutaj.

Lubimyczytać.pl - najlepsze recenzje książek

7,34 ( 1357 ocen i 82 opinie) Zobacz oceny

data wydania 23 czerwca 2016

liczba stron 262

Napisany w 1958 roku Eden otwiera epokę dojrzałej twórczości science fiction Lema. Co zatem sprawia, że powieść nadal czyta się z niesłabnącym zainteresowaniem? Z pewnością niezwykła wyobraźnia autora, który tworzy zmysłowe, bogate wizje planetarnej natury i kultury, a zarazem umiejętnie dozuje napięcie, pozwalając tajemnicom Edenu odsłaniać się stopniowo, z dramatycznym napięciem.
Polityczne porządki na planecie przypominają czytelnikom wizje Orwella, ale ważniejszy jest tam sceptycyzm co do szans wzajemnego poznania: już sama odmienność stosowanych technologii sprawia, że przybysze i miejscowi do końca nie potrafią się porozumieć.

źródło opisu: http://www.wydawnictwoliterackie.pl/

źródło okładki: http://www.wydawnictwoliterackie.pl/

Trwa wyszukiwanie najtańszych ofert.

Mogą Cię również zainteresować

Dyskretne szaleństwo
Mindy McGinnis

8,25 (4 ocen i opinii)

Indeks szczęścia Juniper Lemon
Julie Israel

7,62 (13 ocen i opinii)

Wanda. Opowieść o sile życia i śmierci. Historia Wandy Rutkiewicz
Anna Kamińska

Bohaterowie „Edenu“, sześciu pozbawionych imion herosów: Inżynier (ma imię: Henryk i przyznaję, że jedyna, nie do końca sensowna teoria, dlaczego wyłącznie i właśnie on, jaka przyszła mi do głowy, to że był najbliższy ideologicznie i charakterologicznie Autorowi), Chemik, Koordynator, Fizyk, Cybernetyk i Doktor wskutek feralnego niedopatrzenia w obliczeniach rozbijają się w swojej rakiecie kosmicznej na planecie zamieszkanej przez rozumną rasę.

Chyba trudno o bardziej klasyczny schemat eksploracyjnej sf. Trudy i niebezpieczeństwa nowego świata, Pierwszy Kontakt i zmaganie się z przeciwnościami uniemożliwiającymi powrót do domu. Oczywiście u Lema schemat ten jest tylko tłem. Główny problem powieści to rozważania czy porozumienie między dwoma diametralnie odmiennymi gatunkami (światami, cywilizacjami) jest w ogóle możliwe. Ten motyw wraca w twórczości wielkiego fantasty wielokrotnie, szczególnie wyraźnie w „Fiasku” (bardzo bliskim ideowo „Edenowi”), „Obłoku Magellana”, ale i „Powrocie z gwiazd”.

Jest „Eden” jedną z tych książek, które chciałabym mieć z ilustracjami. Opisy odmiennej rasy, nazwanej przez astronautów dubletami, ich architektury, techniki i przyrody nieznanej planety są plastyczne, wysmakowane, szczegółowe i tak odmienne od powszedniego doświadczenia, że naprawdę opornie ogarnia się je wyobraźnią. Nadają one zresztą tej prozie ciężar, wynikający ze zmuszenia nas do ciągłego skupienia, który zapewne może się niektórym czytelnikom nie spodobać, ale ja odbieram jako wielki atut. Do tego, dzisiejsza staroświeckość tej historii - lądowanie rakietą, reaktor atomowy, automaty, Obrońca, czy w końcu sama funkcja Cybernetyka, staje się w „Edenie” nie anachronizmem lecz konwencją, zaletą nie wadą.

Warto w tym miejscu wspomnieć o oprawie graficznej książki (a właściwie całej serii dzieł zebranych Stanisława Lema wznawianych przez Wydawnictwo Literackie). Jej autorem jest Przemek Dębowski. Bardzo interesujące, przemyślane, stylizowane na lata 50. okładki są miłą odmianą (i zaryzykowałabym twierdzenie bliższą duchowi tej prozy) po wszystkich chyba ostatnich wydaniach, w których obowiązywał nieco nudny już styl minimalistyczny.

„Eden” nie zostawia nam wiele nadziei, jej promykiem jest wiara w naukę i naukowców. Dla mnie bardziej ponura nawet niż wniosek, że bariery niechybnie uniemożliwią nam porozumienie z braćmi w rozumie i prawdziwy kontakt to jedynie mrzonka, jest sugestia, że rozum ten zawsze niesie ze sobą wyrafinowane okrucieństwo. Także po konsumpcji posępnej myśli Lema jako przeciwwagę polecam „Diasporę” Grega Egana.

Stanisław Lem pod koniec życia niezbyt sobie cenił tę swoją wczesną powieść. Pisał: „Eden “ jest mi dzisiaj obojętny. Może być - taki sobie. Pisarsko to chyba niewypał, gdyż skażony jest schematyzmem bohaterów i płaskim widzeniem świata, choć jest to, powieść, którą się „czyta “. Jest to drugorzędna literatura, która w porównaniu z typową Science Fiction jest może nawet dobra, ale nie można przecież ustawić człowieka o normalnym wzroście wśród garbatych i twierdzić, że to właśnie Apollo.*

Z niektórymi ostrymi sądami Lema wobec swoich dzieł zdarza mi się zgadzać (patrz „Powrót z gwiazd”), tu nie zgadzam się z żadnym zdaniem. To książka, która prawie 60 lat po premierze wydania usatysfakcjonuje każdego wielbiciela fantastyki. Ale polecam ją również tym, którzy fantastyki nie lubią, za to cenią sobie przejrzystą strukturę, język spójny z przyjętą konwencją i filozoficzny kontekst czytanej literatury. Mogą się bardzo przyjemnie zdziwić.

* Cytat pochodzi z oficjalnej strony poświęconej twórczości Stanisława Lema: lem.pl

Dlaczego nie robią już takich pisarzy? A właściwie, dlaczego zrobili tylko takiego jednego? A jeszcze właściwiej, dlaczego sam zrobił się tylko taki jeden, bo przecież wymagało to ogromnej pracy - najpierw wypełnić ten umysł po brzegi wiedzą, a potem przemielić tę wiedzę tak, by wyrobić sobie własny pogląd. Poglądy. Pogląd - prawdziwy, na użytek własny. Poglądy, liczne - prawdziwe, półprawdziwe i fałszywe, na użytek czytelników. Żeby nie było im za lekko i żeby też się trochę musieli nagłowić.
Jest tu wszystko. Nastrój, postaci z krwi kości, nauka i humor - tym razem ukryty bardzo głęboko. Malkontenci będą oczywiście kręcić głowami, czepiać się szczegółów, na przykład dość swobodnych procedur bezpieczeństwa stosowanych przez naszych kosmonautów, ale jeżeli nie rozumieją, że to sprytna metafora beztroski w toku rozwoju cywilizacyjnego na ojczystej planecie tychże, to niech sczezną. Wzorem psychofanów innych autorów musimy się bowiem zgodzić, iż krytykę Lema uprawiają jedynie idioci, zdrajcy Polski oraz impotenci.
Społeczny ustrój Edenu niejako antycypuje również nadejście społeczeństwa informacyjnego na Ziemi - choć są one wykoślawione na zupełnie inne sposoby.
Nie jest to z pewnością mokry sen tak zwanych natur awanturniczych - próżno szukać tu żądnych ludzkiej krwi kosmitów, gwiezdnych imperiów czy międzygalaktycznych konfliktów zbrojnych z powodu urodziwej księżniczki. Padają tu za to fachowe terminy, ale wtedy, gdy jest to konieczne, a nie wówczas, gdy autor chce zaimponować czytelnikom. Cel ten bezwiednie osiąga natomiast swoim wyjątkowo trzeźwym rozumem, choć "Eden", jedna z jego wcześniejszych powieści, nie jest jeszcze pozbawiony nutki romantyzmu.
Na koniec warto podkreślić, iż dozgonną wdzięczność winni Lemowi filmowcy - bo scenografia opisana jest tu w najdrobniejszych szczegółach, gotowa do wdrożenia produkcji. A jednak, jak się okazuje, istotnie są winni - ale wypięcia się na "Eden". Ale też jak tu się nie wypinać, skoro akcji i jej sensu nie da się widzowi kłaść łopatą, a na kartach powieści nie pojawia się ani jedna - niechby nawet ubrana! - kobieta?

„Eden” to druga – po „Solaris” - powieść Stanisława Lema, którą przeczytałam, nie licząc „Opowieści o pilocie Pirxie”, których niestety kompletnie nie pamiętam. O ile ta najbardziej znana i ceniona książka polskiego autora wciąż tkwi w mojej pamięci, a ja sama od czasu do czasu przywołuję wspomnienia dotyczące pewnych aspektów w niej zawartych, to tak naprawdę „Eden” wywarł na mnie znacznie większe wrażenie i jestem pewna, że to z tą książką pozostanę w dłuższej więzi, niż miało się to z „Solaris”. Pomimo faktu, iż znacznie trudniej było mi się połapać w opisach związanych z technologią i wyglądem planety, to „Eden” wygląda bardziej atrakcyjnie i jest to książka, która urzekła i wciągnęła mnie w bez porównania większym stopniu.

Sześciu astronautów przypadkiem rozbija na planecie i jakże atrakcyjnej nazwie Eden. Bohaterowie szybko odkrywają, że planeta ta jest zamieszkała przez obcą cywilizację i próbują nawiązać z nią kontakt. Jak się okazuje, nie jest to wcale łatwe zadanie, a próby porozumienia wydają się być niemożliwe do zrealizowania. Podzieleni na zespoły, część z nich prowadzi prace nad statkiem, chcąc uruchomić go, by powrócić do domu, a reszta próbuje dowiedzieć się czegoś więcej na temat obcych i miejsca, w którym się znajdują.

Jeżeli ktoś liczy na łatwą opowiastkę to jest w wielkim błędzie. „Eden” to wymagająca lektura, dla czytelników z elastyczną wyobraźnią, którzy nie mają problemu w tym, aby wyobrazić sobie rzeczy, o których nie słyszeli i których nie widzieli nigdy wcześniej w telewizji ani w literaturze. Lem ma niezaprzeczalnie oryginalne podejście do tworzenia nowych obiektów, opisywania niespotkanego nigdy wcześniej świata, którego wyobrażenie sobie wymaga nie lada sprawności. Ja sama muszę przyznać, że chwilami miałam z tym niemały problem, a utworzenie widoku tego, co autor utrwalił w opisie, wymagało ode mnie nieco wysiłku. Czasami jednak po prostu nie byłam w stanie tego zrobić i odpuszczałam sobie czytanie danego fragmentu po raz piąty, ale jestem pod ogromnym wrażeniem zdolności Lema do tworzenia obrazów wcześniej przeze mnie niespotkanych.

Nie podoba mi się to, że próbuję oceniać tę książkę poprzez pryzmat „Solaris”, ale niezaprzeczalnie wywołała ona na mnie wielki wpływ, dlatego też wręcz nie mogę się powstrzymać, aby chociaż w małym stopniu nie porównać tych dwóch powieści do siebie. „Eden” niesie ze sobą znacznie więcej napięcia towarzyszącego akcji, dlatego też czytało mi się tę książkę z większym zaangażowaniem i zainteresowaniem w porównaniu z „Solaris”. Choć jak już wcześniej wspomniałam – opisy były dla mnie nie lada wyzwaniem, to naprawdę ciężko było mi oderwać się od tej książki, a czytanie jej sprawiało mi prawdziwą przyjemność. Lem stopniowo odkrywa przed czytelnikiem kolejne tajemnice, dawkuje informacje w taki sposób, że niemożliwe jest uczucie przesytu czy nawet niedosytu, a ochota na to, aby wiedzieć więcej, wzrasta z każdą przewróconą kartką. Jak dokładnie wygląda społeczeństwa dubletów? Ich ustrój? W jaki sposób funkcjonują? Mnóstwo pytań krążyło mi po głowie podczas czytania „Edenu”, a odetchnąć mogłam dopiero wtedy, gdy poznałam na nie odpowiedź.

„Jesteśmy ludźmi, kojarzymy i rozumujemy po ziemsku i wskutek tego możemy popełnić ciężkie błędy, przyjmując obce pozory za naszą prawdę, to znaczy układając pewne fakty w schematy przywiezione z Ziemi”.

„Eden” powstał w 1959 roku i można odczuć w nim wyraźne wpływy ówczesnych ustrojów i atmosfery, która panowała wówczas na świecie. Totalitaryzm świata Edeńczyków można by przypisać wielu państwom z tamtego okresu oraz trafne okaże się spostrzeżenie, że powieść ta ma w sobie drugie dno i wiele aspektów można zrozumieć w dwojaki sposób. Lem pokazuje także, że próby zrozumienia innych cywilizacji przez Ziemian mogą okazać się fiaskiem, a traktowanie ich społeczności, zasad, zachowań ludzką miarą jest dużym błędem, bo tak naprawdę przepaść dzieląca ludzi a – chociażby – takich dubeltów jest ogromna. Porównując to, co w „Edenie” ukazał Lem, a to, co widzimy we współczesnych filmach science fiction można wybuchnąć śmiechem na myśl, w jaki sposób pokazany jest przez telewizję pierwszy kontakt z obcą cywilizacją, a próby przypisania obcym zasad, cech, moralności, którymi kierują się ludzie, jest zwykłym absurdem.

Czymże byłaby powieść Lema bez charakterystycznego słownictwa, cechującego się specyficznymi zwrotami, nawiązującymi do technologii i nauki? Już sam intelektualizm językowy daje znać, że ma się do czynienia z niebanalną lekturą, której przeczytanie wcale nie będzie łatwym zadaniem. Cóż, w każdym razie nie dla kogoś, kto rzadko obcuje z science fiction, z Lem to jego/jej pierwsze kroki z tą właśnie tematyką.

Jak paradoksalny wydaje się być tytuł w porównaniu z tym, jak naprawdę przedstawiał się Eden, świat, w którym żyją dubelty? No bo sami spróbujcie sobie wyobrazić raj, a świat totalitarny, w którym za pomocą bioinżynierii i eksperymentów genetycznych próbuje się stworzyć lepszą rasę, a wytwory nieudane czeka naprawdę nieciekawy los. Jakkolwiek niedorzecznie to brzmi, ta pojawiająca się chwilami atmosfera grozy i tajemniczości jest fascynująca. Świat przedstawiony przez autora w sposób chłodny i realistyczny jest bardzo interesujący i choć poznanie go odbywa się przez całość lektury, w żaden sposób mnie to nie zniechęciło, a wręcz przeciwnie – nakręcało coraz bardziej.

„Czy tylko groby są na tej planecie?”

Bardzo ciekawy zabieg zastosował Lem podczas kreowania bohaterów, bo zamiast podawania ich imion, posługiwał się nazwami, które odpowiadają pełniącymi przez nich funkcjom (wyjątkiem jest Inżynier – Henryk). W ten sposób poznajemy Cybernetyka, Chemika, Fizyka, Doktora, Koordynatora i właśnie Inżyniera. Sporo czasu zajęło mi choć w drobnym stopniu poznanie postaci (tak naprawdę nie ich charaktery i osobowości się tutaj liczą), ale bardzo szybko polubiłam każdego z nich, głównie za sprawą sympatycznych dialogów pomiędzy bohaterami.

Nigdy tak naprawdę nie interesowałam się science fiction, zawsze była to tylko fantastyka i teraz zaczynam się zastanawiać, dlaczego? Oba gatunki są sobie bliskie, a niemalże wszystko przemawiało na korzyść fantastyki, w efekcie czego po sf nie sięgałam praktycznie wcale. Cieszę się jednak, że w końcu zdecydowałam się to zmienić, choć po Lema planowałam sięgnąć już od dłuższego czasu. Poznałam dzięki temu prawdziwie fascynującą książkę, która jedynie utwierdziła mnie w przekonaniu, aby kontynuować swoją przygodę z tym autorem, bo skoro dwie pierwsze powieści okazały się być tak udanymi lekturami, to z całą pewnością nie powinnam rezygnować.

Eden wyznacza początek "dojrzałej twórczości" Lema. Tak mówią, ale mnie to szczególnie nie przekonuje. Uważam, że wcześniejsze opowiadania z cyklu dzienników gwiazdowych, są o wiele dojrzalsze i głębsze. Eden, jeśli miałbym robić z niego cezurę, postawiłbym raczej jako słup graniczny kończący początkowy, chropawo-siermiężny okresu twórczości autora. Naturalnie, nie jest to najgorsza powieść na świecie ale jednak obciążona istotnymi niedociągnięciami. Eden to tak naprawdę Astronauci w wersji ulepszonej, odchudzonej o najbardziej ewidentną komunistyczną propagandę. Fabuła prosta i sama z siebie nie niosąca radości czytelniczej, przypomina stelaż do którego przypięte są niemal samodzielne moduły wypraw załogantów rakiety i powiązane z tym opisy lokacji odkrywanych na Edenie. Same wyprawy, będące co prawda festiwalem lemowskiej wyobraźni, raczej przez większą część czasu nudziły, prócz barwnych opisów przyrody niewiele tam jest. Winę za to ponoszą, w sporej mierze moim zdaniem również.

Miejscami można dostrzec 'ludzkiego' Lema, który zaspokajając potrzebę dowartościowania miłości własnej, a może tylko odreagowując wkurzenie, używa Edenu do pognębienia autorów ówczesnej pulpy fantastycznej, naśmiewając się z powszechnie występujących w tego typu literaturze idiotyzmów.

Na plus można zaliczyć dwie rzeczy. Mniejsza, to próba wykazania, że w przypadku potencjalnego kontaktu z obcymi inteligentnymi, szanse na porozumienie, z wielu powodów będą nikłe. A większa, to zwrócenie uwagi na śmieszność wszelkich aksjomatycznie przyjętych wartości oraz niestosowność podejmowania łatwych i szybkich ocen. W tym sensie, faktycznie, to proza dojrzała.

Czy polecać Eden? Umiarkowanie, ale na pewno, nie na pierwszy kontakt z twórczością Lema.

Lema. czytałam kiedyś dość intensywnie. chociaż dziś już niewiele wrażeń z tamtych szkolnych czasów dotyczących tego autora pamiętam. Dlaczego skończyłam z Lemem. nie wiem. być może mi się '' przejadł ''. być może zaczęło przybywać konkurencji. być może stwierdziłam że to jednak nie ten tym literatury który lubię. Dziś nie ma powodu się nad tym zastanawiać. dość że postanowiłam sobie przypomnieć mistrzowską wyobraźnię tego pisarza i co jakiś czas coś jego sobie poczytać. Pierwszy z brzegu pojawił się '' Eden ''. Książka napisana w roku 1958. opowiada o sześciu członkach załogi rakiety która z powodu błędu w obliczeniach zostaje zmuszona awaryjnie lądować właśnie na tytułowym Edenie. Swoją drogą nazwa planety dość hmmm. znamienna. Rakieta mocno wbija się w podłoże i niestety wymaga naprawy. Załodze więc nie pozostaje nic innego jak zwiedzić Eden i poszukać czegoś do jedzenia. Czytelnik nie dostąpił zaszczytu poznania personaliów kosmonautów. tak jakby nie było to wcale ważne. Autor przedstawia nam tylko z imienia i tylko jednego Ziemianina. Henryka. Pozostali członkowie załogi to. Fizyk. Chemik. Doktor. Cybernetyk i Koordynator. Panowie wyruszają więc wgłąb planety. a czytelnik z nimi. by przekonać się czy to naprawdę taki raj :). Spotykają dziwne rzeczy i dziwne stwory które nazywają. Dubletami. Pierwszy napotkany Dublet jest martwy. ale następni są jak najbardziej żywi. chociaż wcale nie groźni. jak początkowo sądzą Ziemianie. Owi mieszkańcy Edenu są przez Lema dokładnie ze szczegółami opisani. Spokojnie więc można uruchomić własną wyobraźnie i w głowie zobaczyć takiego kosmitę dość precyzyjnie. Ziemianie spotykają w czasie swojej wędrówki dziwną opuszczoną. chociaż wciąż pracującą fabrykę. dziwne zbiorowe groby pełne zwłok i parę jeszcze innych dziwnych rzeczy. Oczywiście dopóki nie porozmawiają z żadnym Dubletem wszystko sobie tłumaczą '' pod siebie ''. w tym momencie książki pojawiło mi się w głowie gdzieś dawno zasłyszane. lub przeczytane zdanie '' Dlaczego moje ma być bardziej mojsze. niż twoje. Nie wiem skąd to zdanie do mnie przyszło. ani dlaczego właśnie w tym momencie się pojawiło. Wiem że wywołało refleksję na temat tego jak często oceniamy i określamy kogoś lub coś zupełnie tego nie znając i nie mając pojęcia dlaczego coś działo się tak a nie inaczej. dlaczego ktoś robi coś zupełnie inaczej niż my. Nie jestem fanatyczną fanką literatury z gatunku w jakim pisał Lem. ale ta książka bardzo mi się podobała. Nie nudziła. nie przesadzała z nadmiarem technicznych opisów. nie stosowała żadnych nacisków ani obrazowych. ani tym bardziej myślowych. Pokazywała i opisywała obrazy. wszelkie odczucia. refleksje i zdania pozostawiając czytelnikowi. Czy kosmonautom uda się porozumieć z Dubletami. Czy wrócą na Ziemię. Przeczytajcie. warto. to jedna z tych książek które się nie starzeją. nawet jeśli przybywa im lat.

Moje pierwsze spotkanie z Lemem (nie licząc Pirxa w podstawówce, który zniechęcił mnie do fantastyki naukowej na wiele lat). Wiedziałam, że styl autora nie należy do łatwych, ale po latach czytania rosyjskich i niemieckich klasyków oraz innych pisarzy science fiction, zrobiłam w końcu podejście do Lema. Książka opisuje wyprawę naukową z Ziemi, która ma zbadać nieznaną planetę - Eden. Statek ulega zniszczeniu, naukowcy starają się naprawić maszynę, jednocześnie podejmując wyprawy naukowe wgłąb planety, aby poznać jej mieszkańców i zrozumieć obcą cywilizację. Język powieści jest nawet bardziej przystępny niż się spodziewałam, jednak mnogość opisów i powolna akcja sprawiły, że ciężko mi było przebrnąć przez tę książkę (w międzyczasie przeczytałam trzy inne. ). Powieść była dla mnie zbyt długa, wystarczyłoby pierwsze trzydzieści stron i ostatnie sześćdziesiąt, gdzie w końcu coś się dzieje, środek można sobie odpuścić. Ostatnie strony są naprawdę ciekawe, autor zawarł tam (niestety bardzo krótkie) rozważania na temat władzy i mechanizmów panowania. Ta część powinna zostać przez autora definitywnie rozbudowana, bo gdy w końcu zaczęła się akcja, książka się skończyła. Wielka szkoda, bo był duży potencjał, a tak powieść jest jakby niedokończona. Pewnie taki był zamysł pisarza, aby zmusić czytelnika do refleksji i aby każdy dopisał sobie własne zakończenie. Mimo wszystko, myślę że warto trochę się pomęczyć, aby przeczytać końcówkę.

Są książki, po których przeczytaniu, od razu się zapomina o literackim świecie, wraca do codzienności niemalże od razu. Są też takie, które uporczywie sieją zamęt w myślach. Lem jest mistrzem tego drugiego gatunku, a Eden dowodem.

Głównym atutem,który potęguje odbiór książki jest znakomicie budowane napięcie, rozwój akcji, powolna eksploracja planety przez załogę, początkowo uwięzioną w swoim statku. Poznawanie nowej przestrzeni, na początku tylko w aspekcie geograficznym, obarczone było przygodami, zgrabnie wplecionymi w fabułę, wszystko miało znaczenie w kontekście całości książki.

Tak naprawdę w załodze ważne były dwie postacie, Inżynier i Doktor, pokazani jako starcie użyteczności i logiki z uczuciem i sercem. Reszta załogi jest nieco mniej wyraźna pod względami charakteru, jednak do wszystkich czuje się sympatię, czytając, jest to zgrana grupa mężczyzn, błądzących w domniemaniach na temat odwiedzonej cywilizacji.

Sama cywilizacja jest poszatkowana społecznie.

Sama cywilizacja jest poszatkowana społecznie, świat widzimy w różnych barwach: od sielankowego życia w osadzie, po eksperymenty medyczne, kończące się na masowych grobach. Pytać można jedynie, dlaczego mieszkańcy zostali stworzeni przez Lema w pewien śmieszny biologicznie sposób, oraz jak z taką budową cielesną zdołali dojść do ich technologii?

Malownicze opisy krajobrazów, miejsc, są różnorodne, geografię planety poznajemy dość dokładnie i obrazowo. Całość książki
pisana bogatym językiem, zarówno fragmenty techniczno-inżynieryjne jak i filozoficzno etyczne.

Jedynym słabszym punktem powieści jest kilka ostatnich kartek, ponieważ sprawiają wrażenie, jak gdyby Lem spieszył się na pociąg i musiał szybko kończyć, nie pozostawiając odpowiedi na kilka pytań.

Potężna dawka Lema, polecam,

Eden Stanisława Lema przeczytałem po raz pierwszy kilkadziesiąt lat temu. Niedawno odświeżyłem znajomość z tą powieścią i okazało się, iż znów jestem pod wrażeniem. Inaczej, ale na pewno nie mniej intensywnie.

Powiedziałbym, że na pierwszy rzut oka mamy w tej książce do czynienia z klasycznym science fiction. Ziemski pojazd kosmiczny z załogą złożoną z sześciu osób przypadkiem ląduje, zdecydowanie awaryjnie, na planecie o wielce obiecującej nazwie Eden. Jak się okazuje, taki raj to to jednak nie jest.

Naszych sześciu dzielnych chwatów rychło trafia na pierwsze ślady inteligentnego życia. Równie szybko, na podstawie dokonanych obserwacji, dochodzą do wniosku, że spotkanie z miejscowymi niekoniecznie będzie miało przyjazną atmosferę. Na planecie najwyraźniej źle się dzieje i w dodatku ciężko się połapać w sytuacji. Ziemianie rozdzielają swe wysiłki pomiędzy uruchomienie systemów obronnych, zbieranie informacji o miejscowych i przygotowanie rakiety do startu na wypadek, gdyby trzeba się było z Edenu wynosić w trybie awaryjnym. Lem z niezwykłym wyczuciem buduje napięcie i głód informacji w umyśle czytelnika, który czuje się jakby sam był zaangażowany w poznawanie obcego, delirycznego świata.

Co dalej nie będę opisywał, gdyż czytanie tej książki po raz pierwszy, dostarcza niesamowitych wrażeń czytelnikowi próbującemu, na podstawie zbieranych przez bohaterów okruchów wiedzy, odkryć jaki naprawdę jest świat nowej planety i jakie prawa rządzą zamieszkującymi go istotami.

Język jakim rzecz jest napisana, jest najwyższej klasy. To chyba wyznacznik całej twórczości Lema. Obcowanie z nim można porównać, i postawić na jednym poziomie, choćby z prozą Sienkiewicza. Opisy tajemniczej planety są prawdziwym rajem dla naszej wyobraźni, co zarazem stawia jej dość duże wymagania.

Można się spierać, czy Eden, wydany po raz pierwszy w 1959 roku, był komentarzem Mistrza do ówczesnych wydarzeń politycznych w Europie i zajęciem wobec nich stanowiska. Ja bym ten temat pominął, choć oczywiście takie skojarzenia same się nasuwają. Myślę, że wydźwięk tej powieści jest zarazem znacznie szerszy, niż odniesienie do ówczesnych aktualności politycznych i znacznie głębszy, niż rozważania o niemożności porozumienia pomiędzy społeczeństwami oddzielonymi od siebie zbyt wielkimi różnicami cywilizacyjnymi.

Już sam fakt, iż nasi kosmiczni śmiałkowie nie mają imion i konsekwentnie określani są przypisanymi im w strukturze załogi funkcjami*, daje nam do zrozumienia, że chodzi o jakiś schemat, o ogólniejsze rozumienie przesłania tej powieści. Zaryzykowałbym wniosek, iż przez główny problem, jakiego Eden dotyka, należy rozumieć niemożność bezpośredniej pomocy jakiemukolwiek znacznie odmiennemu od naszego społeczeństwu. Wsparcie mające charakter ingerencji z zewnątrz zawsze jest możliwe tylko z pozycji siły i jako takie nie może być skuteczne. Społeczeństwo będzie się przed nim bronić i zmusi do jego zanegowania nawet te grupy, do których było adresowane. Może nawet spowodować, iż adresaci pomocy będą tymi, którzy na konflikcie stracą najwięcej. Jak pokazuje nasza obecna rzeczywistość, z zewnątrz można pomagać tylko konkretnym ludziom, choćby ofiarom klęsk żywiołowych, ale nigdy niewydolnemu systemowi, który się neguje. Jedyna ewentualna droga do ingerencji w system to wspomaganie tych jego elementów, które popieramy. Należy mieć jednak wielką wiedzę o danym społeczeństwie, by nie przekroczyć progu, poza którym nastąpi wrogość panującego w nim układu, gdyż wtedy pozostanie już tylko rozwiązanie siłowe, które więcej zniszczy niż zbuduje. Taka wiedza jest jednak w praktyce czymś wyjątkowym i dlatego wszelkie próby obalenia źle przez nas ocenianych stosunków społecznych w innych społeczeństwach za pomocą siły, w końcowym rozrachunku kończą się pogorszeniem, a nie polepszeniem sytuacji.**

Wielu zarzuca Edenowi, iż w warstwie technologicznej trąci myszką. Ja bym tego tak nie widział. Jedne rzeczy się minęły z, obserwowaną jako nasza teraźniejszość, przyszłością, a inne wręcz przeciwnie. Choćby drugi główny problem tkwiący w tle powieści, czyli biotechnologie; granice ich stosowania, problem hodowania lepszych pokoleń, selekcji i moralności w tej dziedzinie. To przecież jeden z wiodących dylematów naszych czasów. Również z nanotechnologią stosowaną przez dubeltów, jak Ziemianie nazwali miejscowych z Edenu, Lem trafił w dziesiątkę; wszak dziś brzmi to jak pieśń przyszłości. A lampy elektronowe? Cóż. Kto wie jak będzie w przyszłości. Wielu miłośników najnowszych technologii rodem z Media Marktu nawet nie wie, że najbardziej wyrafinowane wzmacniacze muzyczne są często oparte na lampach, podobnie jak część sprzętu wojskowego***. A słownictwo techniczne? Cóż. To taki smaczek. Jak patyna na starym dachu. Nie świadczy o tym, że zły, tylko że ma swoje lata.

Biorąc wszystko pod uwagę, mogę z całą pewnością powiedzieć, iż Eden jest dziełem wybitnym, choć sam Mistrz nie do końca był z niego zadowolony. Poza warstwą przygodową, w stylu klasycznego sf, ma wątki zmuszające do naprawdę poważnych przemyśleń. Jedno nie kłóci się z drugim i cały czas możemy się cieszyć świetną rozrywką. Wszystko to doprawione piękną polszczyzną. Jest tylko jedno ale. To powieść dla ludzi z otwartym umysłem i wyobraźnią. Jeśli czytając inne książki, niekoniecznie nawet z gatunku fantastyki, widzieliście w Waszym umyśle postacie znane z ekranu lub życia, zamiast tworzyć absolutnie nowe, to będziecie mieli problem ze smakowaniem tej lektury. Eden pokazuje nam świat całkowicie oryginalny i aby w niego wejść, trzeba zmusić swój umysł do większej kreatywności niż przy przeciętnej lekturze. Taka jest cena za obcowanie z tym dziełem, a zarazem warunek pełnego jego przeżywania, ale naprawdę warto, o czym z przekonaniem Was zapewniam

* wyjątek to Inżynier - Henryk
** Przykładem choćby zaangażowanie USA w Afganistanie, gdzie amerykanie najpierw wspomagali miejscowych o orientacji antyradzieckiej, a teraz muszą walczyć z wyhodowaną przez siebie armią partyzantów, która okazała się zarazem antydemokratyczna. Co będzie, gdy już wygrają? Czy nowa wyszkolona przez nich armia afgańska znów się przeciw nim nie zwróci? Zobaczymy.
*** Sprzęt wykorzystujący lampy jest bardziej odporny na impuls elektromagnetyczny.

O tym, że Stanisław Lem był twórcą bardzo dobrym i niezwykle istotnym w polskiej historii literatury, przekonywać nie trzeba chyba nikogo, a nawet jeśli zachodzi taka konieczność – zdecydowanie lepiej od jakichkolwiek rekomendacji robią to same jego powieści. Nie inaczej jest z Edenem, który ponoć rozpoczął u Lema erę dojrzałej twórczości science-fiction.

Z twórczością Lema jakoś nigdy nie było mi po drodze. Właściwie niełatwo mi stwierdzić, jaka jest tego przyczyna. Tak po prostu było od początków mojej przygody z literaturą. Ten stan rzeczy zmieniła audioteka.pl oraz serwis lem.pl. Z ich wspólnej inicjatywy powstała tak zwana „Lemoteka” – seria, nakładem której wydawane są audiobooki przybliżające twórczość Stanisława Lema miłośnikom książek w wersji dźwiękowej. Tym sposobem zapoznałem się już z dwiema powieściami wybitnego pisarza i wiem, że lektura Edenu nie była moim ostatnim spotkaniem z Lemem. Kto wie, może nawet pokuszę się o zrecenzowanie całej.

Zostawiając luźne przemyślenia za sobą, wypadałoby wprowadzić ogólny zarys tego, o czym opowiada Eden. Statek kosmiczny z sześcioosobową grupą ziemskich astronautów awaryjnie ląduje na planecie nazywanej Eden. Po pierwszych oględzinach statku oraz zorientowaniu się w sytuacji, z jaką przyszło im się zmierzyć, wychodzą na ląd a tam dość szybko okazuje się, że planeta jest zamieszkała. Od spotkania pierwszej istoty, astronauci próbują nawiązać kontakt z obcą cywilizacją, jednocześnie pracując nad ponownym uruchomieniem statku, aby wrócić bezpiecznie na własną planetę.

Ujmujące w prozie Lema jest to, z jaką lekkością porusza się on po tematach tak człowiekowi odległych, jak różnego rodzaju aspekty technologiczne, czyniąc z trudnych pojęć całkiem przystępne wstawki, które są integralną częścią gatunku science-fiction. Bo w moim mniemaniu nie sztuką jest opisać nie wiadomo jak wymyślne historie z licznymi naukowymi elementami mające miejsce poza planetą Ziemią. Sztuką jest właśnie umiejętne ich opisanie, aby czytelnik rzucony na bardzo głęboką wodę mógł się odnaleźć, i Lem dba o to z największą pieczołowitością. Eden jest pod tym względem niezwykle przystępny, a opisywane przez autora problemy astronautów intrygują.

Jednak nie samym „science” może pochwalić się Eden. Część „fiction” jest potraktowana przez naszego rodzimego mistrza gatunku z nie mniejszą dbałością o to, żeby czytelnik nie był zawiedziony lekturą. I tak, jest tutaj nawet coś na kształt powieści kryminalnej, gdyż Lem odkrywa wątki karta po karcie, idealnie wyważając tempo akcji. Dzięki temu wprost nie sposób się oderwać od tej pozycji. Ja nie mogłem, dlatego przez kilka dni mój pies miał dłuższe niż zwykle spacery ;).

Lem uderza w czytelnika również swoją niebywałą inteligencją i tym, że nie próbuje wcisnąć mu głupot, jakie są znakiem rozpoznawczym hollywoodzkich filmów. Jak wiadomo, większość filmów stosuje boleśnie głupie uproszczenie, że obca cywilizacja potrafi mówić ludzkim językiem (zawsze po angielsku!), przybiera formę antropomorficzną, a kontakt następuje od razu po wyjściu ze statku obcych/astronautów. Lem obiera zupełnie inną drogę i szczerze mówiąc – niezwykle mnie tym zafascynował.

Eden ma rzecz jasna drugie, sięgające znacznie głębiej dno, które z pewnością było bliższe ludziom żyjących w czasach PRL-u. Dziś echa owego drugiego dna nie przemawiają już z taką siłą, ale nadal są na tyle wyraźne, że myśli o systemie, w jakim przyszło żyć kiedyś naszym dziadkom i rodzicom nasuwają się same. Lem w umiejętny sposób przemycił to, co miał do przemycenia i po raz kolejny zasługuje na pochwały, kiedy mowa o Edenie.

Jacek Rozenek jest jednym z trzech moich ulubionych głosów jeśli chodzi o audiobooki i za każdym razem, gdy wybieram książkę audio z nim w roli lektora, mogę być spokojny o perfekcję przynajmniej jeśli chodzi o przeczytanie danego tytułu. Nie inaczej było tym razem, dlatego do garści zachwytów w kierunku Edenu dorzucam jeszcze jeden – mianowicie pana Rozenka i bardzo dobre wykonanie audio.

Mam nadzieję, że seria „Lemoteka” ma się dobrze, bo chciałbym poznać możliwie najwięcej tytułów Lema w formie audio. Eden okazał się niezwykle pouczającą, momentami wymagającą, ale również przystępną pozycją, do której za parę lat z chęcią powrócę. Jest to jedno z tych dzieł polskiego mistrza science-fiction, które bez wahania będę polecał nawet tym, którzy nigdy wcześniej nie zetknęli się z tym gatunkiem.

Recenzja ukazała się pierwotnie na portalu www.gloskultury.pl

Jak na Mistrza Lema, jest to powieść nietypowa. Epicka, z rozwiniętą akcją i szczegółowymi opisami - niemal gotowy scenariusz filmowy.
Mówi o losach grupki astronautów, którzy wskutek awarii rakiety utknęli na nieznanej planecie, zamieszkałej przez obcą cywilizację. I niby nic szczególnego, gdyby nie fakt, że próby porozumienia z nią są jedynie drugoplanowym działaniem, bowiem przede wszystkim próbują oni doprowadzić statek do stanu używalności. A owa cywilizacja jest bardzo dziwna, przynajmniej dla Ziemianina.
Czytając ją teraz, czuje się upływ czasu. Temat bowiem dziś już nie wydaje się świeży, choć podejście do niego wciąż jest nowatorskie. W kinematografii i literaturze możemy bowiem spotkać wiele podobnych sytuacji - ale, co ważne, wszystkie te dzieła powstały na długo po publikacji "Edenu", jasne więc, kto był pierwszy.
Jak zwykle, Mistrz poraża wyobraźnią. Jego wizja obcej cywilizacji jest jednocześnie znajoma i zupełnie niezrozumiała. W czasach, gdy naiwnie sądzono, że Obcy są albo groźnymi najeźdźcami, albo przyjaznymi, zielonymi ludzikami, od których możemy uczyć się humanitaryzmu, powstaje nagle coś takiego, które zadaje ćwieka wszystkim zwolennikom teorii istnienia obcych. Lem, jak zwykle, wspomniał jedynie o wydarzeniach Wielkich, ale skupił się na Małych - kłopotach, kłopocikach, wkurzających awariach, zawodnej technice i trudnościami nie ze współpracą z Obcymi, ale z porozumieniem z nimi.